Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ từ những việc nhỏ nhất

Trước khi có vài ý kiến trao đổi, xin trích lời tâm sự của một phụ huynh như sau:

“Một hôm ở nhà, tôi nhờ con tôi (học lớp 4) quét nhà. Cháu trả lời tôi rất vô tư: “Ở lớp có bao giờ bọn con phải quét lớp đâu mà ba bắt con quét nhà?”…. Sau đó, tôi có đi hỏi môt số giáo viên xung quanh thì được biết việc trực nhật lớp hàng ngày của các cháu đã bỏ lâu rồi và bây giờ giao cho bác lao công trực luôn. 

Có thể tôi là người bảo thủ, nhưng tôi xin trình bày ý của bản thân như sau: Việc các cháu tự cầm chổi trực nhật ở lớp rất có ích, vì đó cũng là cách rèn luyện cho các cháu biết tham gia lao động. Các cháu có quét lớp thì mới biết mệt nhọc, biết nhắc nhở các bạn khác không được xả rác lung tung để giữ gìn vệ sinh chung. Khi về nhà các cháu mới biết thương cha mẹ làm việc vất vả, để làm những việc nhỏ một cách tự giác.

“Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức của mình” - Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã dạy thế và điều đó được nhấn mạnh ở một trong 5 điều Bác dạy. Chuyện của tôi có thể nhỏ nhưng tôi tin là không nhỏ vì đây chỉ là thể hiện một thực tế khác lớn hơn hiện nay: trong nhiều gia đình, các cháu nhỏ hầu như không phải làm gì cả, ngoài việc học. Đến trường cũng vậy.

Trong khi chúng ta đang cho rằng phải dạy thế hệ trẻ hôm nay kỹ năng sống. Hoàn toàn đúng, nhưng đừng xem kỹ năng sống là cái gì đó quá cao siêu. Và tôi chỉ xin đề nghị: kỹ năng sống bắt đầy từ nhưng việc nhỏ nhất, gần gũi nhất trong gia đình và trong trường học: quét dọn nhà cửa, lớp, bàn ghế, sân trường”  - (theo báo Giáo dục và Thời đại).                                             
Qua lời tâm sự của bậc phụ huynh này, chúng ta không khỏi suy nghĩ. Vậy cần giáo dục kỹ năng sống cho trẻ bắt đầu từ đâu? Xin thưa, phải bắt đầu từ việc nhỏ nhất. Những việc ấy có thể chỉ là tự phục vụ bản thân.

Nói thì nghe có vẻ nghịch lý nhưng đó lại là sự thật. Trẻ em ngày nay hầu như không biết tự phục vụ bản thân trong sinh hoạt đời thường. Mỗi gia đình chỉ có 1 hoặc 2 con, mà thường thì bố mẹ ngày xưa đã từng sống vất vả nên muốn cho con sung sướng hơn mình, vì vậy thường thuê người giúp việc. Thế là các em không những không phải làm việc nhà, mà còn không phải làm cả việc tự phục vụ bản thân như giặt giũ, tắm rửa, thậm chí tự xúc cơm ăn...

Thế hệ chúng ta ngày trước đi học về còn phải nấu cơm, trông em, làm các việc vặt, thậm chí còn giúp bố mẹ làm thêm những việc nhỏ để tăng phần nào thu nhập cho gia đình.

Tất nhiên các em sẽ nghĩ rằng bây giờ chỉ học và phấn đấu sao cho vào được đại học, còn những việc khác “đã có người giúp việc lo”. Bố mẹ nào đã tạo cho các em suy nghĩ như vậy, thật là sai lầm.

Vậy thì cần có giải pháp nào? Trước hết, đừng nên là “ô sin” của con: Có những bà mẹ khi con ăn xong, lẽ ra phải nhắc con dọn dẹp bát đũa thì đã làm thay con việc ấy. Lâu dần trẻ thành ỉ lại, lười lao động. Cần phải ý thức được cho trẻ rằng mọi nhu cầu cá nhân như tắm giặt, ăn uống, gấp chăn màn, xếp dọn phòng ở của mình phải do các em tự làm. Trẻ phải tự biết phục vụ chăm sóc bản thân. Thậm chí học hỏi ở người giúp việc những công việc bếp núc, nữ công gia chánh hay thu vén sắp xếp trong nhà. Để sau này khi lớn lên, sẽ không gặp khó khăn trong việc tự tổ chức cuộc sống riêng cho mình.

Cha mẹ cũng nên quy định rõ những việc nào trẻ cần tự làm (thường là những việc liên quan đến sinh hoạt cá nhân), bởi những việc này không ảnh hưởng gì đến sức khoẻ của trẻ, mà ngược lại rèn cho các em nhiều kỹ năng, đức tính tốt.

Cần rèn luyện con ý thức tự giác lao động mà trước hết là ý thức giúp đỡ người lớn làm việc nhà. Trẻ cần biết làm các việc vặt như quét nhà, rửa ấm chén, nấu cơm và chế biến một số món đơn giản dễ làm. Cốt sao khi bố mẹ vắng nhà, trẻ có thể tự cơm nước, phục vụ được bản thân. Nên cho trẻ biết rằng học trong sách vở chưa đủ mà còn phải biết “hành”. Muốn vậy phải bắt đầu từ những việc nhỏ nhất, mà bước đầu tiên là tự phục vụ mình khi không có người lớn ở bên.

Ngoài ra, bố mẹ cần giáo dục cho con về đường ăn ý ở, cách tiếp khách khi người lớn vắng nhà; cách thưa gửi với người hơn tuổi, cách trả lời điện thoại, cách pha trà, cắm hoa, trang trí nhà cửa…Trẻ cũng cần học cách bảo vệ mình và em nhỏ, người thân, ứng xử thế nào khi có sự cố xảy ra  (như chập điện, cháy nổ, kể cả khi bị bắt nạt…)

Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ không chỉ là nhiệm vụ của nhà trường mà còn ở bố mẹ, người thân. Làm sao để trẻ lớn lên trở thành người tự lập, tự chủ trong mọi tình huống. Đó là cái đích mà người lớn chúng ta hướng tới. Muốn vậy phải có sư kết hợp chặt chẽ giữa các môi trường giáo dục mà gia đình, nhà trường và  xã hội phải giữ thế vững chắc của “kiềng ba chân”.

Và giáo dục kỹ năng sống không phải là cái gì cao siêu xa vời. Hãy bắt đầu cho các em làm quen với cuộc sống từ những việc nhỏ nhất hàng ngày.